Geen woning hebben is een van de meest extreme voorbeelden van armoede en sociale uitsluiting in onze huidige samenleving. Ook in de Europese Unie worden de meeste landen al bijna tien jaar geconfronteerd met een grote huisvestingscrisis. Wat zijn de oorzaken? Wat zijn de oplossingen hiervoor?

Een uitgebreide huisvestingscrisis die maar niet verbetert

Huisvestingssituatie in Europa:

In 2019 toonden de nationale statistieken een grote huisvestingscrisis aan in de meeste Europese landen. Deze crisis werd al vastgesteld in rapporten van 2015 en 2017 van het Europees Waarnemingscentrum voor huisvesting. Volgens het rapport van 2019 omtrent de problemen rond huisvesting in Europa, zijn landen in het westen, noorden en zuiden van Europa sinds 2008 allemaal geconfronteerd met een plotse stijging van vastgoedprijzen. Dit vooral in de grote steden. Huisvestingexperts, en in het bijzonder de heer Ghekiere (vertegenwoordiger van USH in Brussel), leggen uit dat deze crisis is ontstaan door de vastgoedcrisis van 2008 en een voortzetting is van het huidige fenomeen van verstedelijking.

Voor veel gezinnen met een laag inkomen is het moeilijk om een gepaste en duurzame woning te vinden. Meer en meer gezinnen worden getroffen door het tekort aan betaalbare woningen. Om dit nader toe te lichten: in 2017 besteedde 10,2% van de gezinnen in de Europese Unie meer dan 40% van hun bruto maandinkomen aan huisvestingskosten.

Huisvesting wordt een prioriteit voor besluitvormers op lokaal, nationaal en Europees niveau

Oproepen om sociale en betaalbare woningen weer bovenaan te zetten op de stedelijke agenda van de EU, aanvragen naar de oprichting van een Europees investeringsfonds voor huisvesting enz. Veel oplossingen die Europese landen hebben voorgesteld om de situatie te herstellen, zorgen ervoor dat de betrokkenheid van de EU in deze richting gaat. Dit door een nieuw huisvestingsbeleid vast te leggen en door bijzondere aandacht te besteden aan de huidige toestand rond huisvesting.

Deze positieve evolutie en wijziging in het interne wettelijke kader van de EU heeft een rechtstreekse impact op het nationale en lokale beleid. Het heeft tot doel de huidige huisvestigingssituatie in Europa te verbeteren.

Huisvestingssituatie in België:

Om het belang van de nood aan een woning in België te situeren, is het belangrijk op te merken dat in 2019 ongeveer 30% van de inwoners van België (uitgezonderd de hoofdstad) een woning huurt (18,5% in privéwoningen en 5,6% in sociale woningen), terwijl het percentage in Brussel-Hoofdstad ongeveer 60% bedraagt.

We merken op dat Belgische gezinnen het steeds moeilijker hebben om een woning te vinden tegen een kostprijs die voor hen als redelijk wordt beschouwd. Bovendien merken we ook op dat het vinden van een woning het moeilijkst is voor alleenstaanden en eenoudergezinnen.

De last van de woonkosten op het gezinsinkomen blijft de laatste tien jaar immers stijgen: voor meer dan 76% van de Belgen bedraagt dit meer dan 25% van het beschikbare gezinsinkomen. Verrassend is dat er in België, behalve in Brussel-Hoofdstad, geen tekort is aan woningen en dat het aantal zelfs met meer dan 22% is toegenomen de afgelopen twintig jaar.

Wat zijn de oplossingen voor deze Europese huisvestingscrisis?

Ongeacht de manier waarop de gemeenten te werk gaan om de huisvestingsuitdagingen aan te gaan, is een geïntegreerde stedelijke aanpak nodig om deze crisissituatie te herstellen.

Sociale huisvesting is de belangrijkste oplossing voor de huisvestingscrisis en voor de moeilijkheden die gezinnen met een beperkt inkomen ervaren bij het vinden van een woning. Het gaat om openbare woningen die tegen lage kosten worden verhuurd aan mensen met een inkomen onder een bepaald niveau. Het is de enige echte sociale beleidsmaatregel op het gebied van huisvesting: het bestrijdt discriminatie bij het vinden van een woning, verzekert sociale rechtvaardigheid en stemt het aanbod af op de vraag (de huurprijs en de kenmerken van de woning afstemmen op de behoeften en de financiële middelen van de huurders).

België: een blijvend gebrek aan sociale woningen

In België is er een groot tekort aan sociale woningen. In vergelijking met andere Europese landen telt België een laag percentage sociale woningen in verhouding tot het aantal gezinnen: 7% volgens de cijfers van 2015, zoals weergegeven in de grafiek hiernaast (bron: housingeurope.eu); terwijl het Nationaal Actieplan Sociale Insluiting van 2008-2010 een doelstelling van 8% vastlegde.

Ondanks de uitbreidingsplannen van sociale huisvestingen in de drie Belgische gewesten, blijft de wachtlijst van aanvragers lang en blijft het woningaanbod onvoldoende.

De moeilijkheden om een eigen woning te bezitten en het tekort aan sociale woningen zorgt ervoor dat gezinnen met een laag inkomen sterk afhankelijk zijn van de privéhuurmarkt. Deze sterke vraag heeft een rechtstreekse invloed op de marktprijzen, die de laatste jaren alsmaar blijven stijgen. Tegenwoordig zijn de overheidsbudgetten in België sterk gericht op de ondersteuning van huiseigenaars: slechts 14% van de overheidsbudgetten wordt besteed aan de sociale huurmarkt, tegenover 84% aan bewoners die eigenaar zijn van hun woning. Dit toont aan dat deze onevenwichtigheid dringend moet worden hersteld en dat er meer moet worden geïnvesteerd in de ondersteuning van huurders.

België blijft zich bewust van dit fundamentele probleem en bepaalde gemeenten engageren zich om de situatie te veranderen en het vinden van een sociale woning makkelijker te maken voor gezinnen die het moeilijk hebben.

Zoals toegelicht in  dit document, is er een groeiende noodzaak om het aantal sociale woningen in Europa en België te vergroten. Tegelijk blijft het beheer van sociale woningen complex en vraagt het om sterke tools aan betrokken partijen. De digitale overgang biedt een gunstige omgeving voor sociale huisvestingsmaatschappijen om dit uitbreidingsproject tot een goed einde te brengen.

Om in te gaan op deze groeiende vraag naar digitale tools, heeft Ordiges, samen met haar gebruikers, het eerste digitale portaal voor sociale huisvestingsmaatschappijen ontwikkeld: MyDigiFlat. Dit met oog op de vereenvoudiging en verbetering van de relatie tussen verhuurders en huurders van sociale woningen. Dit digitale platform maakt een autonoom beheer mogelijk van alle gegevens en aanvragen van huurders door middel van een digitale gebruiksvriendelijke interface via web of app. Om meer over deze software te ontdekken, kan u de webpagina van MyDigiFlat op onze website raadplegen.